Wiele osób zastanawia się, czy w istocie jest przedpłata, a także czy podlega ona zwrotowi. Niestety, nie każdy ma świadomość, że jest to zaliczka lub zadatek, które są pojęciami osobnymi. Nie wolno ich stosować zamiennie, ponieważ mają one różnorakie znaczenia i funkcje. Co ważne, niewiele firm ma wiedzę na ten temat, co skutkuje stosowaniem w umowach obu tych form jednocześnie.
Czym jest przedpłata?
Najprościej mówiąc, przedpłata to określona suma pieniędzy, która jest częścią ceny towaru lub usługi. Wpłaca się ją z góry. Ma ona stanowić pewnego rodzaju gwarancję zakupu oraz realizacji umowy należycie, a także w określonym terminie. Większość umów traktuje przedpłatę jako zaliczkę lub zadatek. Oba pojęcia różnią się jednak między sobą, czego należy mieć świadomość.
Przedpłata posiada dwa zasadnicze rodzaje, a mianowicie:
– zaliczkę;
– zadatek.
Różnice pomiędzy zadatkiem a zaliczką
Przede wszystkim najistotniejszą różnicą pomiędzy zaliczką a zadatkiem jest to, że zadatek stanowi pewnego rodzaju zabezpieczenie, a zaliczka jest po prostu częścią ceny za daną usługę. Należy także wspomnieć, że jeśli umowę rozwiąże strona biorąca zaliczkę, to ma ona obowiązek ją zwrócić osobie dającej (klientowi). Jeśli jednak umowę rozwiąże strona dająca zaliczkę, to może się ona domagać jej zwrotu.
Zadatek nalicza się na poczet ceny usługi lub ceny za towar, jeśli umowa została zrealizowana w sposób prawidłowy oraz należyty. W przypadku, kiedy nie została wykonana, na przykład z powodu rezygnacji strony, która zadatek dała, wtedy zadatek przepada na rzecz biorącego. W przypadku, kiedy umowa nie została zrealizowana z winy biorącego zadatek, bądź zrealizowano ją w sposób nieprawidłowy, niechlujny, to strona dająca może odstąpić od umowy i żądać jego zwrotu nawet w podwójnej stawce. Takich możliwości nie ma jednak osoba, która wpłaca przedpłatę w formie zaliczki. Nie jest ona traktowana jako ubezpieczenie, a jako część ceny i można domagać się zwrotu tylko w takiej wysokości, w jakiej została wpłacona.
Co ważne, zaliczka jest zawsze kwotą pieniężną, którą ustalają wspólnie obie strony. Zadatek z kolei to suma pieniężna lub rzecz, która zostaje wręczona.
Wysokości zaliczki ani sposobu jej wpłaty oraz terminu zapłaty nie regulują żadne prawa. Mogą tego dokonać tylko strony, które wynikają z umowy.
Przedpłata w formie zadatku
Przypadek zadatku określany jest jasno przez Kodeks Cywilny. Mowa w nim, że: „braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej”. Oprócz tego, jeśli umowa zostanie wykonana, to zadatek jest naliczany na świadczenie strony, która go dała. Jeśli zaliczenie nie jest jednak możliwe, to zadatek podlega zwrotowi.
W przypadku wspomnianej podwójnej sumy, nie ma ona odzwierciedlenia prawnego, jeśli umowa została rozwiązana, bądź w momencie, kiedy niewykonanie było spowodowane okolicznościami, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności.
Przedpłata w formie zaliczki
Nie każdy ma świadomość, że zaliczki nie regulują precyzyjnie żadne przepisy. Można więc jedynie interpretować niektóre ustawy i prawa. Jednym z nich jest artykuł 494 Kodeksu Cywilnego, który mówi, że jeśli strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, jest zobowiązana zwrócić drugiej wszystko, co od niej otrzymała na mocy zawiązanego kontraktu. Co ważne, ma możliwość żądania nie tylko zwrotu tego, co wpłaciła, ale także i naprawienia szkody, która wynika z niewykonania zobowiązania lub wykonania nienależytego.
Pomimo że przedpłata w formie zaliczki lub zadatku posiada dokładnie taką samą kwotę (i w rzeczywistości sumy nie różnią się pomiędzy sobą w sposób, który mogłoby określać prawo, to jednak różnice pomiędzy tymi instytucjami są znaczące – są to dwie różne definicje i formy przedpłat.
